KSIĘGA RAD
Wybór rad starożytnych mędrców,
zwany także „Księgą Rad Zaratusztry”
To jest to wiara, która bada przyczyny, namacalne i takie, jakie są, a następnie działa za pomocą rozumu i przenosi ją dalej.
fragment
Swego rodzaju „katechizm” zaratusztrian, powstał w okresie sasanidzkim (oryginał spisany w języku pahlawi). Jest to wiedza, której opanowania wymagano przed ceremonią Sedereh Puszi, Zawiera 58 punktów, opartych na interpretacji tekstów Awesty.
Słowo Katechizm właściwie oddala nas od zrozumienia znaczenia i roli tego tego tekstu. To nie są tylko zasady wiary, moralności i kultu, do których przestrzegania zobowiązani są wierni, lecz co najmniej w połowie, materiał do przemyśleń i podejmowania samodzielnych praktycznych decyzji. Autor (autorzy?) posługuje się bowiem bardzo charakterystycznym dla zaratusztrianizmu językiem: pożądane jest, wskazane jest, a więc nie do przyjęcia bez dyskusji lecz pod rozwagę, a jeśli już, to obowiązek ma wynikać z rozumowej analizy, a autorytet Zaratusztry nie jest koronnym argumentem. Wyraźnie zostaje rozdzielone to co jest wiarą i pewnością podmiotu (człowieka), jego głębokiej wiary i co nie może być weryfikowalne, od tego co można objąć rozumem. Stąd autor używa słów: moim obowiązkiem jest i nie wątpię. Obowiązek jest też traktowany w sposób specyficzny poddany rozważeniu, myśleniu które oparte jest o wiedzę i mądrość: „Moim piątym obowiązkiem jest poświęcić trzecią część moich dni i nocy nauce i dysputom z mądrymi świętymi mężami”! I dalej: „Bądźcie pilni w zdobywaniu wiedzy” i „poprzez mądrość i po rozważeniu za wskazaniami religii”, a także „uczenie się jest ozdobą dobrobytu, ochroną w trudnych czasach, gotowym pomocnikiem w utrapieniu (astanak), przewodnikiem w niebezpieczeństwie.” Z kolei rozum i wiara muszą być zrównoważone przez postępowanie etyczne i stąd zalecenie „szukajcie towarzystwa dobrych ludzi, prosząc ich o radę”. Jeśli występuje tryb nakazowy, jest on w większości wypadków opatrzony uzasadnieniem.
Ten średniowieczny tekst poza zaleceniami, natury zachowań etycznych i religijnych zawiera bardzo interesujące, a może nawet rewolucyjne i bliskie współczesności zalecenia. Trój podział dnia i życia człowieka w zrównoważony sposób rozkładający aktywność na naukę, pracę i odpoczynek. Niesamowite jest też podejście do zwierząt: „sprawiedliwe i dobre traktowanie wszystkich dobrych zwierząt i zwierząt gospodarskich.” Użycie słowa sprawiedliwe w stosunku do nich wyprzedza o prawie 1500 lat niepowszechne jeszcze humanitarne i ekologiczne podejście do przyrody. Nie wyśmiewajcie się i nie drwijcie z nikogo (a szczególnie z dzieci) to spostrzeżenie natury psychologicznej też wyprzedza osiągnięcia współczesnej psychologii i pedagogiki, bowiem autor mówi w uzasadnieniu tym kto drwi ze swojego potomstwa: „naprawdę rzadko będzie miał przyzwoitego lub odważnego syna (córkę).”
Określnony zostaje także zalecany stosunek do niepełnosprawnych: „Gdyby (głuchy lub niemy) pełnił urząd (religijny), powinien znać księgę Aerpatastan i powinien znać komentarz do niej.” Dowiadujemy się, po pierwsze, że niepełnosprawność i to daleko posunięta nie marginalizuje człowieka, a jedynie tworzy dodatkowe zalecenia bez ulgowego traktowania gdy chodzi o wiedzę. Jakże to inne od europy w VIII czy IX wieku, gdzie garbus, głuchy czy ślepiec mógł jedynie żebrać, a o dostępie do jakiegokolwiek urzędu nawet nie miał co marzyć.
Podkreśliłem także pogrubionym krojem pisma inne kawałki tego tekstu, na które polecam zwrócić uwagę.
TEKST
(…)
2. To jest to wiara, która bada przyczyny, namacalne i takie, jakie są, a następnie działa za pomocą rozumu i przenosi ją dalej.
Tak więc trzeba to wiedzieć, bez zwątpienia:
„Przybyłem z niewidocznego świata, nie byłem też zawsze z tego świata, zostałem stworzony i nie zawsze byłem, należę do Ahura Mazdy, nie do Arymana. należę do boskich bytów(Yazadów), nie do demonów, do dobrych, nie do złych. Jestem człowiekiem, nie demonem, stworzeniem z Ahura Mazdy, nie tworem Arymana. Moje plemię i rodowód pochodzą od Gajomarda pierwszej istoty ludzkiej, (która nie była jeszcze ani kobietą ani mężczyzną). Moja matka to Spandarmad (Spenta Armaiti, Ziemia), a moim ojcem jest Ahura Mazda, moje człowieczeństwo pochodzi z gałęzi praojca mężczyzn Maszje i pramatki kobiet Maszjany, którzy byli pierwszym nasieniem i potomstwem Gajomarda”.
3. Aby wykonywać swoją funkcję i wykonywać swoje obowiązki, wierzę, że Ahura Mazda jest, był i zawsze będzie, że jego Królestwo jest nieśmiertelne, i że jest nieskończone i czyste, i że Aryman jest zły i jest zniszczalny, że sam należę do Ahura Mazdy i jego Szczodrych Nieśmiertelnych emanacji (Amesha Spentów) i że nie mam żadnego związku z Arymanem, demonami i ich towarzyszami.
4. Moim pierwszym (obowiązkiem) na ziemi jest wyznanie religii, jej praktykowanie, udział w jej uwielbieniu i bycie niezłomnym w tym, aby zachować wiarę dobrej religii czcicieli Ahura Mazdy. W moim życiu mam możność posługiwania się umysłem i rozróżniana zysku od straty, skalnia od dobrych uczynków, dobra od zła, światła od ciemności i kultu Ahura Mazdy od kultu demonów.
5. Moim drugim (obowiązkiem) jest małżeństwo i posiadanie ziemskiego potomstwa, a także by być wytrwałym w małżeństwie
6. Moim trzecim obowiązkiem jest praca i uprawa ziemi;
7. Moim czwartym obowiązkiem, jest sprawiedliwe i dobre traktowanie wszystkich dobrych zwierząt i zwierząt gospodarskich.
8. Moim piątym obowiązkiem jest, aby poświęcić trzecią część moich dni i nocy nauce i dysputom z mądrymi świętymi mężami, trzecią część moich dni i nocy poświęcić uprawianiu ziemi (pracy) i zbieraniu i używaniu jej owoców( pozostałą) trzecią część z moich dni i nocy winienem poświęcić jedzeniu, odpoczynkowi i przyjemnościom.
9. Nie mam wątpliwości, że pożytek wynika z dobrych uczynków i nie kalania się, że moim przyjacielem jest Ahura Mazda i moim wrogiem Aryman, i że istnieje tylko jedna religijna droga
10. (To) droga w jedną stronę (to jest) dobrych myśli, dobrych słów i dobrych uczynków, (droga) do Nieba, światła i czystości, Nieskończonego Stwórcy, Ahura Mazdy, który był zawsze i zawsze będzie
11. (Jest też) inna droga złych myśli, złych słów i złych uczynków, (droga) ciemności i skończoności, zupełnej nędzy, śmierci i niegodziwości, które należą do przeklętego Ducha Zniszczenia (Arymana ), który niegdyś nie był w obecny w tworach Ahura Mazdy, i znowu nie będzie w stworzeniach Ahura Mazdy, i który w końcu zostanie zniszczony.
12. Nie mam wątpliwości, że istnieją dwie pierwsze zasady: jedna Stwórca, a druga Niszczyciel.
13. Stwórcą jest który jest wszelką dobrocią i całym światłem:
14, Niszczyciel jest przeklętym Duchem Zniszczenia, który jest wszelką niegodziwością i jest pełen śmierci, kłamcą i kłamcą.
15. Nie wątpię, że wszyscy ludzie są śmiertelni, z wyjątkiem Soszjanta i siedmiu królów? [Amesha Spenta?] (którzy mu pomagają).
16. Nie mam wątpliwości, że dusza zostanie odcięta (od ciała) i że ciało (samo) rozpuści się. (Nie mogę wątpić) w sąd w trzecią noc od chwili śmierci, [wskrzeszenie zmarłych i Ciała Ostatecznego] przekroczenie Mostu Rozdzielenia {Czinwat}, przybycie Saoszjantów, wskrzeszenie umarłych i Ciało Ostateczne.
17 Pożądane jest (dalej) przestrzeganie prawa rycerskości (erih) i Religii Starożytnych (przodków) i (muszę) zachować moje myśli w prawości, mój język w prawdzie i moje ręce w robieniu tego, co dobre.
18 Razem ze wszystkimi dobrymi ludźmi pożądane jest by przestrzegać prawa rycerskości [szlachetności],
19 pokoju i zgody we wszystkich dobrych uczynkach, które popełniam.
20 W postępowaniu dobrym (winienem) zawsze postępować zgodnie ze sprawiedliwością i nakazami dobrej religii.
21. Z kimkolwiek by to było, w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, winienem działać we wspólnocie godziwości i we wspólnocie prawości (ham-datastan).
22. Dobre uczynki dokonane dla Prawa (Asza) mają większą wartość niż uczynki dla nich samych, a przez nie zbawienie jest najbardziej pewne.
23. Oświadczam, że otrzymałem Dobrą Religię czcicieli Ahura Mazdy i nie mam wątpliwości co do niej, nie (wznaję tej wiary) dla jakichkolwiek cielesny przyjemności lub dla duchowego pocieszenia, nie dla przyjemnego życia lub długiego życia, ani jeszcze, dlatego (wiem o tym) by moja samowiedza potrzebowała towarzystwa mojego ciała Nigdy nie będę odstępował od dobrej religii wyznawców Ahura Mazdy i nie mam co do tego wątpliwości. Nie nie przyjmuję ani nie respektuję tego co mówią inne religie, ani nie daję im wiary.
24. Jest bowiem jasne, że w myślach, słowach i czynach kryterium są tylko uczynki: wola jest niestabilna, myśl nieuchwytna, ale czyny rzeczywiście są namacalne
25. i czyny, które ludzie czynią zostały ujawnione.
26.. W ciele człowieka są trzy drogi.
27. Na tych trzech drogach mieszkają trzy pierwiastki boże (menog) {dusza}, a trzy demony Kłamstwa (Druj) starają się tam wygrać. W myśli Vohuman (Dobry Umysł) ma swoje mieszkanie, a Gniew dąży do zepchnięcia go z drogi; w słowach Mądrość ma swoje mieszkanie, a herezja (varan) stara się utorować sobie tam drogę; a Szczęśliwy Duch (Ahura Mazda) w czynach ma swoje mieszkanie, Niszczycielski Duch (Aryman) próbuje nimi zachwiać.
28 Na tych trzech drogach człowiek musi stać twardo, nie powinien porzucać swej niebiańskiej (menog – duszy) dla nagrody i dóbr tego świata, bogactwa lub ziemskiego pragnienia.
28. Dla człowieka, który nie strzeże tych trzech bastionów w swoim ciele, o których wspomniałem, – myśli zaczynają wynikać ze Złej Myśli, jego słowa ze Złej Mowy, a jego czyny wynikają ze Złych Uczynków.
30. Następnie pożądane jest bym był wdzięczny za to, że moja dusza (urvan {frawaszi}) nie może runąć w otchłań Arymana.
31. Gdy bowiem człowiek przechodzi z lędźwi ojca do łona matki, wtedy Asztwihad („Łamacz kości”, demon śmierci) potajemnie zarzuca ci pętlę śmierci na szyję, której nie zrzucisz do końca życia, nie da się jej strząsnąć ani używając mocy dobrego ducha, ani przez użycie mocy złego ducha;
32. ale po śmierci ten kantar spada z szyi człowieka, który zbawił się przez dobre uczynki, których dokonał, ale zły człowiek jest ciągnięty na tym arkanie do otchłani.
33. Ktokolwiek na świecie, miałby pełnić urząd kilka razy, musisz wiedzieć, jakie skalania (mógł popełnić) ręką lub nogą, chyba, że jest głuchy lub niemy: w takim przypadku nie można go uznać za winnego. Gdyby (głuchy lub niemy) pełnił (urząd religijny), powinien znać księgę Aerpatastan i powinien znać komentarz do niej.
34. Ojcowie i matki winni pilnie nauczać swoje dzieci o dobrych uczynkach, zanim ukończą piętnasty rok życia. Jeśli nauczyli je o dobrych uczynków, uznane będą za to ich zasługi. Zaliczone będą czyny dzieci ich, w poczet ich uczynków (?) za każdy dobry uczynek dziecka; ale jeśli dziecko nie zostało (właściwie) pouczone, wówczas rodzice są odpowiedzialni za każde skalanie, jaki może ono popełnić do osiągnięcia pełnoletności.
35 Bądź uprzejmy i miły spotykając dobre czyny i nie miej udziału w skalaniu. Bądź wdzięczny za dobre rzeczy, spokojny w przeciwnościach losu, wytrzymały w cierpieniu (astanak), gorliwy w wykonywaniu swoich obowiązków.
36 Żałujcie za wszystkie swoje skalania i nie pozwólcie, aby skalanie, które winno pociągać za sobą karę (zadośćuczynienie), pozostało (niewypowiedziane) nawet przez chwilę.
37. Przezwyciężaj wątpliwości (varan) i nieprawe pragnienia dzięki rozumowi (khrat).
38. Nie pozwól by rządziło tobą pożądanie (Az) i z tego zadowolenie, gniew opanuj pogodą ducha (Srosh), zazdrość opanuj życzliwością (huchashmih), zazdrość i zawiść opanuj życzliwością i łaskawością, wojnę i walkę (anashtih) pokonaj pokojem i pojednaniem, a fałsz, prawdą.
39. Wiedz, że Dom Pieśni jest najlepszym bytowaniem i miejscem, że królestwo ducha (menog) jest najprzyjemniejsze, że domy (deh) niebios są najjaśniejsze , że Dom Pieśni (Garothman) jest lśniącym domem, i czynienie dobrych uczynków daje wielką nadzieję Ostatecznemu Ciału, które nie przemija.
40. O ile leży to w waszej mocy, nie darzcie szacunkiem złych, ani nie chwalcie ich, bo polecając, co złe, zło wchodzi do waszego ciała i dobro zostaje wypędzone.
41. Bądźcie pilni w zdobywaniu wiedzy (frahang), ponieważ nauka jest zalążkiem wiedzy, a jej owocem jest mądrość, a mądrość rządzi obydwoma światami.
42. W związku z tym powiedziano, że uczenie się jest ozdobą dobrobytu, ochroną w trudnych czasach, gotowym pomocnikiem w utrapieniu (astanak), przewodnikiem w niebezpieczeństwie.
43. Nie wyśmiewajcie się i nie drwijcie z nikogo (a szczególnie z dzieci); albowiem człowiek, który sam kpi, sam będzie godny drwiny, traci godność (khwarrah) i zostanie przeklęty przez swoją obrzydłość; i naprawdę rzadko będzie miał przyzwoitego lub odważnego syna (córkę).
44. Każdego dnia szukajcie towarzystwa dobrych ludzi, prosząc ich o radę, ponieważ ten, kto ma zwyczaj poszukiwać towarzystwa dobrych ludzi, będzie błogosławiony większą częścią cnoty i świętości.
45. Idź trzy razy dziennie do Świątyni Ognia i oddaj hołd Ogniowi; bo ten, kto ma zwyczaj chodzić do Świątyni Ognia i składać mu hołd, będzie błogosławiony większą częścią świętego bogactwa i dobrobytu.
46. Uważajcie, abyście nigdy nie drażnili i nie dokuczali ojcu i matce ani przełożonemu, abyście nie okryli się niesławą (tym samym), a wasza dusza nie skalała się.
47 Wiedz, że ze wszystkich niezliczonych przeciwności iż z rzeczy, które uczynił Przeklęty Destrukcyjny Duch te trzy są najbardziej poważne i groźne – ślepota oka twego na zło, głuchota ucha twego na zło, a po trzecie kłamstwo i niezgoda (anashtih).
48. Z tego powodu Słońce wskazuje ludziom na ziemi kiedy odmawiać modlitwę trzy razy dziennie.
49. O świcie mówi: „Ahura Mazda zawsze każe wam, abyście byli pilni w wykonywaniu dobrych uczynków, abym mógł wam obdarzyć ziemskim życiem”.
50. W południe mówi: „Bądźcie pilni w poszukiwaniu żony i w łożnicy, w płodzeniu dzieci i w innych waszych obowiązkach, dopóki Ostateczne Ciało (nie nastąpi), a Niszczycielski Duch i jego poronione płody nie zostaną pokonane i oddzielone od tego świata.”
51. Wieczorem mówi: „Żałujcie za wyrządzone zło, które popełniliście, abym mógł okazać wam współczucie i pomoc”. Albowiem objawione jest, że tak jak światło Słońca zstępuje na ziemię, tak i jego słowa docierają na ziemię.
52 W tym materialnym świecie nie myśl, nie mów ani nie rób tego, co jest złe (fałszywe) w myślach, słowach lub czynach.
53. Dzięki mocy boskiej, poprzez mądrość i po rozważeniu za wskazaniami religii bądźcie czujni i gorliwi (w dokonywaniu dobrych uczynków) i zważcie naprawdę, że wartość dobrych uczynków jest wielka i nieograniczona, Duch Niszczycielski dąży z obsesyjnym pragnieniem do ukrycia (tej prawdy) i spowodowania nieszczęścia, a Ahura Mazda stara się z poświęceniem najlepiej ujawnić (prawdę). Każdy, kto ma wiedzę na temat religii, niech pilnie czyni dobre uczynki i pozostanie w wierze na zawsze.
54. (przyjdzie czas) Gdy niegodziwość demonów nie będzie znała granic, a religia Ahura Mazdy będzie znacznie zmniejszona, a religia niesprawiedliwych dominująca. Gdy dyskusje na temat Prawa i Religii toczące się między dobrymi i prawymi ludźmi, którzy znali swoje obowiązki ustaną, czyny Arymana i demonów zostaną dokonane otwarcie, a znakiem tego będzie (powszechne) zahamowanie rozwoju. Gdy wiele ze stworzenia zostanie zniszczone, a ci, którzy łamią umowy i ci którzy wzięli udział w kulcie demonów i ich sprawach i czynach przeciwnych religii będą cieszyć się wolnością działania. Gdy na całej długości i szerokości ziem, które uznają Prawo Ahura Mazdy (wszystkie), dobre stworzenia będą rozpaczać z powodu nikczemności tyranów (azhidahakan), – wtedy każdy człowiek będzie musiał dodać do swojego (wewnętrznego) pokoju poprzez (moc) Vohumana (Dobrego Umysłu), skonsultować się z Mądrością poprzez Religię, szukać mądrości drogą świętości, radować się swoją duszą poprzez hojność. Okaż wtedy honor i życzliwość, szukaj dobrego imienia przez mężność, zbieraj przyjaciół, postępuj z pokorą, spraw by nadzieja była akceptowana mimo cierpienia, przechowuj (dla siebie) dobroć przez wstrzemięźliwość (khem) i przygotuj drogę do jasnego domu przez prawość; bo tam będziesz się cieszyć owocami dobrych uczynków.
55. Ciało jest teraz śmiertelne, ale dusza i duch [frawaszi] są nieśmiertelne. Czyńcie dobre uczynki, bo dusza jest (nieprzemijająca), a nie teraźniejsze pierwsze ciało, następny świat jest (nieprzemijający), nie ten świat.
56. Nie porzucaj troski o duszę i nie zapomnij o niej ze względu na ciało.
57. Z szacunku dla osób (i z zapomnienia), że wszystkie dobra tego świata muszą zginąć, nie pożądajcie niczego, co przyniesie karę waszemu ciału i skalanie waszej duszy i ducha. Pożądaj raczej tych rzeczy, których owocem jest wieczna radość.
58. Czynienie dobra rodzi się z gorliwości i gorliwości modlitwy (?). Z modlitwy pożądającej i pragnącej intelektu, także intelektu i wiedzy o przyszłym świecie . Jest ona daną ci bronią, która była i jest i (zawsze) będzie. Dzięki temu wiadomo, kto tworzy wszystko na nowo, kto uczy (wszystko), kto zarządza wszystkim, co należy zrobić, kto chce wszelkiego dobra (sut) wszystkiego na tym świecie i w nadchodzącym świecie ”.
tłumaczenie Jacek.
Fragment na podstawie tłumaczenia R. C. Zaehnera, (Teachings of the Magi, ss. 20-28.) tekstu o nieznanym datowaniu z epoki Sasanidów.
Zaratusztrianie 