Chordad Awesta – czyli Młodsza Awesta
Chordad Awesta czyli Młoda Awesta zawiera zbiór różnorodnych modlitw i tekstów przeznaczonych do odmawiania w różnych okolicznościach przez świeckich, został spisany w IV wieku n.e. na rozkaz króla Sasanidów Ardeszira I.
(*To nie przypadek, że Zaratusztra zwraca się naprzemiennie do Ahura Mazdy jako kobiety, a potem jako mężczyzny, podkreśla tym że Bóg nie jest patriarchalny, a jego płeć określa nasze wezwanie, albo nie może być ona przez człowieka zdefiniowana. Wszak może być taki jakim go wezwiemy, bą∂ź chcemy wezwać a określa go pierwsze imię Fraksztja – „Ja istnieję”.)
HORMAZD JASZT (fragment)
(…)
5. Zaratusztra zwrócił się doń tymi słowami: O Święta Mazdo* Ahuro! objaw mi prawdę, jakim mam cię wzywać Imieniem (imionami), które jest największe, najlepsze, doskonałe, najskuteczniejsze, gromiące Zło (Arymana), najbardziej uzdrawiające i niszczące złośliwość Dewów i dobrem wspierające ludzi?
6. (Powiedz mi) abym (za pomocą tego imienia) mógł pokonać wszystkie Dewy i (niegodziwych) ludzi: abym mógł pokonać wszystkich mężczyzn budzących demony, parających się Czarną Magią i kobiety parające się Sztuką Mrocznej Magii: aby nikt, ani Dewy ani ludzie, ani Magowie Mroku, ani Maginie ciemności, nie mogli mnie dosięgnąć swoją mroczną sztuką (myślą).
7. Mazda Ahura odpowiedziała:
Moje pierwsze imię brzmi: fraksztja – „Ja istnieję”. Moje pierwsze imię (znaczy)to, że jestem godna, abym była pytana o wszystkie pragnienia (o stada żywych stworzeń i tłumy ludzi). Jestem obrończynią stad i żywych stworzeń
Moje drugie imię to; wāntwjō (łaantwijoo)– Żyję zawsze i od zawsze.
Moje trzecie imię: awitanjō – Wszechprzenikająca;
Moje czwarte imię: Asza Wahiszta – Najwyższa Sprawiedliwość
Moje piąte imię: wohū Mazda-dāta asza-czitra – Wszystkie Dobre Rzeczy stworzone przez Mazdę, zawierające ziarno sprawiedliwości;
Moje szóste imię brzmi: jat ahmi kratusz – Ja Sama jestem Mądrością;
Moje siódme imię: kratumāo – obdarzam mądrością;
Moje ósme imię: jat ahmi czistisz – Ja Sama jestem Wiedzą;
Moje dziewiąte imię: czistiwāo – obdarzam Wiedzą;
Moje dziesiąte imię brzmi: ahmi spānō– Jestem Wzrostem lub Dobro–bytem;
8. Moje jedenaste imię to: spananguhāo (spananguhaaoo) – Rosnąca;
Moje dwunaste imię: Ahurō – Ahura, obdarowujący życiem:
Moje trzynaste imię: sēwisztō – najbardziej korzystna;
Moje czternaste imię: wīdwaēsztwō (łiidwaeesztwoo – bez przeciwnika:
Moje piętnaste imię: awanemna – niezwyciężony;
Moje szesnaste imię: hāta marenisz –Ten, który prowadzi księgę o czynach ludzkich;
Moje siedemnaste imię: wīspa (łiispa) hiszas – Wszechwidząca;
Moje osiemnaste imię: baēszazja – Uzdrowiciel;
Moje dziewiętnaste imię: dātō – Jestem Stwórcą;
Moje dwudzieste imię to: Mazdāo – Wszechwiedząca
(…)
tekst po awestyjsku
(5) at1 aokhta2 Zarathushtrō3 frōit4 me5 tat6 nāma7 framrūidhi8,
ashāum9 Ahura Mazda10, yat11 te12 asti13 mazishtemcha14, vahishtemcha15
sraēshtemcha16, yāskerestememcha17, vārethraghnyōtememcha18,
baēshazyōtememcha19, tbaēshō-taurvayānstememcha20, daēvanām21
mashyānāmcha22.
(6) mfYatha23 azem24 taurvayeni25 vīspe26 daēva27
mashyānscha28, yatha29 azem30 taurvayeni31 vīspe32 yātavō33
pairikāoscha34, yat mām35 naē36 chish37 taurvayāt38, nōit39 daēvō40,
naēdha41 mashyo42, nōit43 yātavō44 naēdha45 pairikāo46.
(7) at1 mraot2 Ahurō Mazdāo3, frakhshtya4 nāma5 ahmi6, ashāum7
Zarathushtra8: bityō9 vānthvyō10; thrityō11 avitanyō12; tūirya13 Asha14
Vahishta15; pukhdha16 vīspa17 vohū18 Mazda-dhāta19 asha-chithra20;
khshtvō21 yat22 ahmi23 khratush24; haptathō25 khratumāo26 ashtemō27
yat28 ahmi29 chistish30; nāumō31 chistivāo32
(8) Dasemō33 yat34 ahmi35
spānō36; aēvandasō37 spananguhāo38; dvadasō39 Ahurō40; thridasō41
sēvishtō42; chathradasō43 imat44 vīdvaēshtvō45; panchadasa46 avanemna47;
khshvash-dasa48 hāta49 marenish50; haptadasa51 vīspa52 hishas53;
ashtadasa54 baēshazya55; navadasa56 yat57 ahmi58 dātō59; vīsānstemō60
ahmi61 yat62 ahmi63 Mazdāo64 nāma65
W Młodszej Aweście Zaratusztra rozmawiając Bogiem Pyta Ahura Mazdę
–„O Święta Mazdo Ahuro! objaw mi prawdę, jakim mam cię wzywać Imieniem (imionami), które jest największe, najlepsze, doskonałe, najskuteczniejsze, gromiące Zło (Arymana), najbardziej uzdrawiające i niszczące złośliwość Dewów i dobrem wspierające ludzi?”
Pytanie po co Manthranowi imiona Boga? Z jednej strony Zaratusztra pyta o to by móc Boga wezwać i to jest prosta, ale powierzchowna analiza tego Jasztu. Imiona były by swego rodzaju magicznymi zaklęciami zmuszającymi Mazdę do stawienia się na wezwanie człowieka by gromić skutecznie zło Arymana, uzdrawiać i wspierać człowieka w potrzebie. W Gathah Zaratusztra pisze jednak wyraźnie, że używanie magii, czarnoksięstwo i czary są demoniczne w swojej istocie:
„Czy dewy były kiedykolwiek dobrymi władcami, o Mazado?
Doprawdy, ja pytam tych, którzy się z nimi przyjaźnią
Przy ich pomcy Karpan i Usig, wydają świat przemocy (…) Gathy. Jas. 44.20.
Karpan to kapłani obraźliwie wręcz nazwani przez zaratusztrę „Krp” bełkoczący, mamroczący formuły (magiczne), zaś usig to kapłani odprawiający obrzędy i rytuały mające zapewnić powodzenie na wojnie
Także w wyznaniu wiary Frawarane wyraźnie zawarta jest formuła wyrzeczenia się czarów i magii, a w szczególności magii, która ma zaszkodzić:
(…) Wyrzekam się pod przysięgą towarzystwa dajwów i zwolenników dajwów, demonów i zwolenników demonów, a także tych wszystkich, którzy szkodzą jakiejkolwiek istocie myślą, mową, czynem lub znakiem. (…)
Nie mógłby zatem Zaratusztra potępiać magii, a zarazem stosować ją do osoby Boga. Wezwanie jest więc tylko prośbą – Dżasa me avange Mazda – Przybądź mi Mazdo do pomocy. Ale czy jest to tylko prośba o pomoc z jaką ludzie wszystkich religii zwracali się do boskich bytów? I tu zwraca uwagę formuła – „ które jest największe, najlepsze, doskonałe”(…). Wynika z tego, jak i z całego objawienia Zaratusztry, potrzeba poznania istoty Boga, zrozumienia czym i kim jest bóg. Na czym polega jego wielkość, doskonałość i dlaczego to jest najlepsze. Zaratusztra próbuje pojąć istotę absolutu swoim rozumem, pytając o istotę doskonałości boga wyraża chęć pojęcia tego w człowieczy sposób. Zaratusztra cały czas prosi o wiedzę, która pozwoli człowiekowi rozumieć Boga i jego plan i posiadać narzędzia do poznawania świata. Nie pada na kolna przed gorejącym krzewem, nie czuje strachu przed majestatem bożym, Ahura jest dobry i nie budzi lęku. Dlatego do Ahura Mazdy prowadzi go w objawieniu jedna z emanacji Vohu Manah – dobre myślenie, Dobra Myśl – rozum (jednocześnie atrybuty zawarte w imionach: Kratusz i Czistsz), zaś Ahura ukazuje mu Aszę – prawdę, prawo, ład doskonały, co zostaje wyjawione jako czwarte imię (Asza Vahiszta). Te dwie pierwsze moce, które spełniają prośbę proroka określają jego i ludzi relację z bogiem oparte na zrozumieniu, prawdzie i prawach. Upraszczając dzięki rozumowi i dobremu myśleniu człowiek jest w stanie poznawać prawdę i prawa kosmosu, współuczestniczyć kreowaniu kosmosu i kosmicznego ładu. Jest też w stanie pojąć dzięki tym tym dwóm podstawowym atrybutom atrybutom istotę Boga. To niebywała wręcz apoteoza supremacji rozumu nad ślepą wiarą, w porównaniu z tajemnicami, czy poznaniem ponadzmysłowym, oświeceniem albo odmiennym stanem świadomości jakie oferują inne wyznania. Podczas gdy wiele religii, spycha rozum do roli podrzędnego, ba nawet czasem szkodliwego narzędzia na ścieżce poznania Mazda ogłasza Zaratustrze, że człowiek stopniowo pojmie wszystko swoim rozumem! Rozum i myślenie a nie ekstaza, magia, czy abstrakcyjne oświecenie są kluczem do rzeczywistości. Rękojmią sojuszu jest prawda i prawo Asza, które przenika i reguluje cały kosmos i jest nienaruszalne dla Boga i człowieka i to jest najlepsze.
Bóg nie przypadkowo wyposażył człowieka w tą część jego jestestwa jaki jest rozum. Mazda Ahura objawiona Zaratustrze wie jednak, że prorok musi przekazać tę wiedzę dalej, ludziom, którzy jeszcze nie spotkali się z Bogiem, rozumie to także Zaratusztra, stąd konieczność tymczasowego przekazu w postaci imion Boga by był on zrozumiały dla ludzi. Każde z imion precyzyjnie określa jaki Bóg jest i stanowi dogmat, który da się rozumowo i logicznie rozwinąć i odnieść do rzeczywistości. Czym więc ten dogmat różni się od dogmatów chrześcijańskich czy Buddyjskich przyjmowanych tylko na wiarę popartą autorytetem świętych ksiąg lub oświeconego mistrza? Mazda Ahura mówi Zaratustrze:
„Moje pierwsze imię brzmi: fraksztja – „Ja istnieję”. Moje pierwsze imię (znaczy) to, że jestem godna, abym była pytana o wszystkie pragnienia (o stada żywych stworzeń i tłumy ludzi). Jestem obrończynią stad i żywych stworzeń”
Bóg mówi – Frakszja – Ja istnieję, ale nie na zasadzie macie wierzyć i koniec, ale skwapliwie dodaje i wyjaśnia – jestem godna abym była pytana, o wszystkie pragnienia – a więc bóg z góry zakłada, że będzie dalej pytany przez człowieka o to czy jest, czy istnieje i będzie się starał w świecie zmieszanym, wbrew trudnościom, dać ludziom odpowiedź na to pytanie, rozwiać ich wątpliwości Dopuszcza, zwątpienie w swoje istnienie co tak dramatycznie wyraża Zaratusztra w Gathah:
O to Cię pytam, powiedz mi prawdę Boże!
Czy coś co ja teraz głoszę jest rzeczywiście prawdą?
Bóg mówi – wierz, ale rozumuj zarazem, pytaj, wątp, a przyjdzie czas, że to zrozumiesz, że jestem i jestem twoim i wszelkich istot obrońcą. Będziesz wątpił, jak Zaratusztra, ale jeśli choć trochę uwierzysz reszta jest do objęcia rozumem i twoją obserwacją rzeczywistości. Oczywiście, możesz nie wierzyć, ale nie rozwiejesz tym wszystkich wątpliwości, szczególnie tej czy jestem, czy nie. Jeśli przyjmiesz to, reszta będzie wytłumaczalna i oczywista. – Mazda Ahura zaprasza więc ludzi do poszukiwania, a nie przyjęcia twardych reguł. Wie, że ludzie różnymi metodami będą szukać boga i potwierdzenia jego istnienia i w końcu go znajdą. Ludzie nie wierzący oczywiście będą wątpić, wątpić w przesłanie Manthrana i wie o tym także Bóg, zatem, można zapytać, dlaczego Bóg nie manifestuje swojej obecności w ukazując się każdemu. Zaratusztra w Gathah odpowiada na to pytanie już na samym początku:
Do ciebie o Ahuro, Dusza Stworzenia z płaczem zawołała:
„Dla kogo mnie stworzyłeś i kto mnie ukształtował?
Wojny i furia, przemoc i bezczelność siły uciskają mnie (…) Gatha Ahunwaiti Jas. 29.1
Wszystkie istoty zadają to pytanie egzystencjalne, skąd jesteśmy, kim jesteśmy, skąd się wzięliśmy, dlaczego tak cierpimy, dlaczego jest tak, a nie inaczej. Odkąd człowiek pojawił się w świecie zmieszanym, pyta rozpaczliwie o śmierć, cierpienie, chaos i pyta skąd zło? Mazda mówi – Będziesz znajdował różne odpowiedzi, ja Mazda Ahura daję ci dobry klucz, dzięki któremu na drodze poszukiwań znajdziesz cenną odpowiedź: Frakszja – jestem, ale jest mój przeciwnik – Angra Mainju–Zły Duch, nie jestem wszechmogący, rzadko mogę się ukazać tak jak ukazałem się Zaratustrze. On, Aryman trzyma mnie w szachu, tak jak i ja jego, co nie znaczy że w tym zmaganiu nie mogę cię wesprzeć, choć nie zawsze… To logiczne. Dalej jeśli będziesz uważał, że jestem, to sam dojdziesz do właściwych odpowiedzi i by Ci to ułatwić przekazuję tobie Zaratusztro moje imiona byś znał i rozumiał kim jestem. – To także zupełnie inaczej niż w innych gdzie imię boga bywa tajemnicą, albo ma wymusić posłuszeństwo wobec Wszechmogącego Pana i Ojca. Imiona mają ułatwiać pojmowanie Boga, stanowiąc możliwie najlogiczniejszy z jego opisów. – Dlatego moje drugie Imię boga to Łaantwijoo.
wāntwjō (łaantwijoo)– Żyję zawsze i od zawsze.
Moje trzecie imię: awitanjō – Wszechprzenikająca;
Jak widać powyższe dwa kolejne imiona określają i tłumaczą odwieczność i wszechobecność Boga jako kreatora uniwersum.
Dwa kolejne są logiczną konsekwencją dwóch pierwszych. Skoro zło nie jest stwórcą siejąc zniszczenie to wszystkie dobre rzeczy są stworzone przez Boga: wohū Mazda-dāta asza-czitra według określonych reguł co jest sprawiedliwe: Asza Wahiszta. Ta sprawiedliwość i przestrzeganie Aszy–prawa jest też cechą Boga odróżniającą go od jego przeciwnika, który w miejsce sprawiedliwego ładu wprowadza chaos i brak reguł przejawiający się w entropii, dlatego Mazda mówi:
Moje czwarte imię: Asza Wahiszta – Najwyższa Sprawiedliwość
Moje piąte imię: wohū Mazda-dāta asza-czitra – Wszystkie Dobre Rzeczy stworzone przez Mazdę, zawierające ziarno sprawiedliwości;
szóste, siódme, ósme i dziewiąte imię określa tak ważne w zaratusztrianizmie atrybuty związane z rozumem i pożądane cechy, które posiada Mazda i obdarza nimi wszelkie istoty myślące, dając im narzędzie poznania jako oręż w walce ze złem, które oddziałuje przez głupotę, ignorancję i niewiedzę, zasłaniając prawdę Aszy tajemnicą i Kłamstwem–Drudż. Dlatego człowiek często się błąka i daje się zwodzić, jeśli nie skorzysta z Kratumaao, daru mądrości i czistiwaao, oferty zdobycia wiedzy dzięki rozumowi. Ahura dlatego mówi do Zaratusztry:
Moje szóste imię brzmi: jat ahmi kratusz – Ja Sama jestem Mądrością;
Moje siódme imię: kratumāo – obdarzam mądrością;
Moje ósme imię: jat ahmi czistisz – Ja Sama jestem Wiedzą;
Moje dziewiąte imię: czistiwāo – obdarzam Wiedzą;
Ahmi–jestem – spaanoo–Wzrostem – ogłasza dalej Mazda, bo czyż mądry i rozumny byt może być bezproduktywnym trwaniem w kosmosie. I dalej określa cel – Dobro–byt, dobrostan czyli szczęście, jako jedyny logiczny cel bytu Dobrego i mądrego obdarzonego wiedzą. Określa to także cel człowieka, który jako twór dobrego Boga nie może być pozbawiony tego, co posiada jego stwórca. Ich cel jest wspólny. Jestem spananguhaaoo – Rosnąca. W tym imieniu kryje się obietnica klęski Arymana i stworzenia ostatecznego kosmosu którego wzrost nie będzie niczym ograniczony. Stąd:
Moje dziesiąte imię brzmi: ahmi spānō– Jestem Wzrostem lub Dobro–bytem;
Moje jedenaste imię to: spananguhāo (spananguhaaoo) – Rosnąca;
Ahura to imię które mówi. że jako stwórca, który stworzył życie będzie je promował aż po zwycięstwo nad śmiercią w postaci życia wiecznego, dla wszelkich istot po odnowie świata–Fraszokereti, co łączy się z korzyścią– seewisztoo jakie odnosi całe stworzenie. Dlatego Bóg mówi do Zaratusztry:
Moje dwunaste imię: Ahurō – Ahura, obdarowujący życiem:
Moje trzynaste imię: sēwisztō – najbardziej korzystna;
Jestem Łiidwaeesztwoo – mowi Ahura. Bez przeciwnika. Jestem twoim przyjacielem, mamy wspóly cel. Moj przeciwnik Aryman jest tylko z pozoru moim przeciwnikiem, ja proponowałem mu dobro, wybrał zło i walczy ze mną. Sam postawił się w roli przeciwnika, lecz czeka go klęska więc, żaden z niego przeciwnik. Dobro nie potrzebuje przeciwnika antytezy może istnieć bez zła, dlatego nie mam przeciwnika, którego zło mieć musi by niszczyć i istnieć. Dlatego moje piętnaste imię brzmi Awanemna – niezwyciężony. Zatem:
Moje czternaste imię: wīdwaēsztwō (łiidwaeesztwoo) – bez przeciwnika:
Moje piętnaste imię: awanemna – niezwyciężony;
Mazda Ahura zna jednak logikę wojny ze złem, dlatego zna wszystkie ludzkie czyny i dobre i zle więc jest Haata Marenisz, księgą dobrych i złych czynów jako Ratu sprawiedliwy sędzia. (Ratu kryje się jako zdolność do obiektywnego osądu w mądrości k-ratu-sz) Może to w tej „księdze zapisać” dzięki temu że mazda jest Łiispa Hiszas – wszystkowidząca. Więc:
Moje szesnaste imię: hāta marenisz –Ten, który prowadzi księgę o czynach ludzkich;
Moje siedemnaste imię: wīspa (łiispa) hiszas – Wszechwidząca;
Beeszazja, daatoo – Uzdrowię wszystko – daatoo – jako dawca i zarazem – daato – stwórca. To co stworzyłem musi być w końcu uzdrowione po zwycięstwie nad złem. A jeśli tak to:
Moje osiemnaste imię: baēszazja – Uzdrowiciel;
Moje dziewiętnaste imię: dātō – Jestem Stwórcą;
Mazda na koniec mówi Manthranowi – dlatego moje dwudzieste imię brzmi mazdaoo –Wszachwiedząca. Zło to niewiedza. Ja jestem wiedzą absolutną i wiedzą ostateczną. Zło nie może być obdarzone wszechwiedzą bowiem niszczy wiedzę i mądrość. Dzięki mojej wszechwiedzy mimo istnienia zła, znam przyszłość i ostateczny cel stworzenia. Wiem też, że zło poniesie klęskę, bowiem jest ona wpisana w istotę zła. Zło niszcząc i używając chaosu wyniszcza z wolna siebie. Jest największym z zabójców i samobójców zarazem, więc musi ponieść klęskę. Dlatego:
Moje dwudzieste imię to: Mazdāo – Wszechwiedząca.
Jak widać objawienie Zaratusztry pozbawione jest zagadkowości i tajemniczości. Zaratusztra zostawia nam zestaw narzędzi dalszego poznania, z możnością krytycznego podejścia lub innej interpretacji wobec faktu ewolucji rzeczywistości. Niewiele w tym modelu jest rzeczy które przyjmujemy wyłącznie na wiarę ponieważ jest to wiara oparta na dedukcji i dociekaniu bliższym filozofii niż większość religii.
Budda ogłasza z wielką pychą w swoich kazaniach, że posiadł najwyższą i jedyną prawdę, Zaratusztra dalej docieka. Tam gdzie religie Abrahamowe dość apodyktycznie głoszą swój monopol na poznanie pełnej prawdy i zbawienie, zaratusztriański Bóg mówi w jego objawieniu – to poznanie dopiero będzie. Tam gdzie różne religie i wszelakie kulty mówią o tajemnicach, Zaratusztra odrzuca tajemnicę i nakłania ludzi do dalszego drążenia tematu. W zwątpieniu i poszukiwaniu wiedzy nie widzi konieczności wykluczenia Boga z życia człowieka, lecz komplementarność wiary i rozumu. Nawołuje do wiary rozumnej by skutecznie przeciwstawić się złu i osiągnąć szczęście tu na ziemi i wżyciu wiecznym, a to są główne cele jego religii.
Zaratusztrianie 